Bilgisayarlı Tomografi Nedir? Nasıl Çalışır?

bilgisayarlı tomografi

Tomografi cihazı ilk olarak Godfrey Hounsfield, 1968 yılında ilk tomografi taramasını planladı ve 1971 yılına gelindiğinde İngiltere'nin Wimbledon şehrinde bulunan Atkinson Morley Hastanesi'nde ilk prototip bilgisayarlı tomografi tarayıcısının kurulumunu klinik deneylerde kullanılması için gerçekleştirdi. Bilgisayarlı tomografi teknolojisi ilk kez, normal bir beyin dokusunu hastalıklı bir beyin dokusundan ayırmak için kullanıldı. 1975 yılına gelindiğinde tüm bedenin bilgisayarlı tomografisini çekebilen cihazlar piyasaya sürülmeye başladı. Söylentilere göre Alan Cormack (1924 - 1998), çekilen görsellerin bir araya getirilebilmesini sağlayacak olan bir matematiksel teknik üzerinde bağımsız olarak çalışmaya başladı. Cormak ve Hounsfield, 1979 yılında İlaç ve Fizyoloji alanında Nobel Ödülü'nü paylaştı. Kormak firması tarafından tasarlanan bu cihaz radyoloji alanında devrim yaratmıştır.

MR ile tomografi sık sık karıştırılmaktadır ancak arada büyük bir fark vardır. MR cihazlarında manyetik alan kullanılırken tomografi cihazlarında radyasyon kullanılır. Tomografi cihazı birkaç parçadan oluşur. Görünüm ve çalışma özellikleri bakımından MR cihazı ile benzerlikler gösterir. Cihazda x ışınlarının yansıtıldığı bir panel, masa ve monitör vardır. Görüntüleme esnasında bu parçalar senkronize olarak çalışır.

Bilgisayarlı tomografi; X ışını kullanılarak incelenen objenin kesitsel görüntüsünü oluşturmaya yönelik radyolojik görüntüleme yöntemidir. Yani X ışını demetinin objeyi geçen kısmı X ışını tüpünün karşısına yerleştirilmiş dedektörler tarafından saptanarak görüntüye dönüştürülmektedir.

Tüp dedektörler karşı karşıyadır. Tüpten çıkan kontrollü ışın hastanın vücudundan geçirilerek dedektörler aracılığı ile toplanır.

Yalnız bu ışınlama sırasında röntgen cihazının aksine tüp ve dedektör sabit değildir. Hastanın etrafında sürekli dönerek görüntü alır.

Tomografiyi röntgenden ayıran en büyük özellik ise vücudun ince bir kesitinden geçen X ışınlarının zayıflamalarının dedektörle ölçülerek bilgisayar yardımıyla görüntü oluşturması temeline dayanır.

Röntgendeki gibi bir bölgenin yani çekilen bölgenin film üzerine gölgesinin düşmesi prensibi değil de, ışınlanan bölgenin kesitsel görüntüler alınarak bütün organların net bir şekilde görüntülenmesidir.

Dedektör aracılığıyla toplanan veriler bilgisayar ortamında değerlendirilir ve görüntüler oluşur.

Günümüzde genelde gelişmiş çok kesitli (multi-slice) spiral bilgisayarlı tomografiler kullanılmaktadır.

Önceden spiral tomografiler kullanılmış bu cihazda tüp ve dedektörler hasta etrafında sürekli dönen, hastanın yattığı masa önceden belirlenmiş bir hızda sürekli hareket edecek şekilde tasarlanmış.

Spiral tomografiler hareketli bir organ olan kalbin görüntülenmesi için yeterli olamamış.

Daha sonra çok kesitli (multi-slice) spiral bilgisayarlı tomografiler geliştirilmiş. Eski tiplerden farkı daha ince ve birden fazla sıra halinde dedektör bulundurması. Daha sonraları tüp hareketi de eski versiyonlara oranla epeyce hızlandırılmıştır. Önceleri 4 sıra halinde olan dedektörler 64 veya daha fazla sıralı olucak şekilde yapılmış. Böylece görüntülerin çözünürlüğü artmış ve 20 saniyenin altında nefes tutmayla yapılabilir hale gelmiştir.

Türkiye’de her yıl 10 milyona yakın insanın tomografi çektirdiği bilinmektedir. Tomografi cihazları birçok hastalığın tedavisi için görüntüleme almada yardımcı olan gelişmiş teknolojik aletlerdir.

Dr. Tamer Tekin